Mikołów to jedna z najstarszych miejscowości na Górnym Śląsku. Pierwsza wzmianka historyczna o nim pochodzi z 1222 roku, z czasów księcia opolskiego Kazimierza, władcy ziemi pszczyńskiej, na której terenie ów gród kasztelański był usytuowany.

Pod względem kościelnym Mikołów wraz z ziemiami pszczyńską i bytomską należał wówczas do diecezji krakowskiej, najpierw w obrębie dekanatu bytomskiego, a od XV wieku – pszczyńskiego.

Studia nad dokumentami dotyczącymi Mikołowa i okolicy, znajdującymi się w archiwach Wrocławia i Pszczyny pozwalają przypuszczać, że pierwszy kościół w Mikołowie, poświęcony św. Mikołajowi, wzniesiono już w XII wieku na podgrodziu, położonym na lewym brzegu rzeki Jamny.

W latach 1260-1270 zbudowany został kościół pw. św. Wojciecha biskupa i męczennika. Była to budowla w stylu gotyckim, przy której założono nowe osiedle miejskie zwane Podfarzem oraz szkołę parafialną. Wobec wzrostu liczby miejscowej i okolicznej ludności nowo wybudowany kościół, obszerniejszy i położony w dogodnym miejscu poza grodem, okazał się dobrą inwestycją. Wkrótce też przekazano prawa parafialne z kościółka św. Mikołaja na świątynię św. Wojciecha. Od końca XIII wieku kościół św. Wojciecha stał się więc kościołem parafialnym.

Dotychczasowy zaś kościół parafialny pw. św. Mikołaja bardzo długo, bo aż do końca XVIII stulecia, kiedy to przestał istnieć, był kościołem filialnym. Prawdopodobnie gwałtowne huragany w latach 1784 i 1785 zniszczyły tę bardzo starą, zaniedbaną i mocno przez czas nadwerężoną budowlę. Na jej miejscu postawiono kapliczkę św. Mikołaja, która zachowała się do dziś.

Tak zatem przez długi czas w Mikołowie istniały dwa kościoły. W drugiej połowie XVI stulecia ziemię pszczyńską nabył Karol Promnitz i wprowadził na niej przymusowo luteranizm. W wyniku tego obie świątynie zostały zajęte przez luteran, podobnie jak prawie wszystkie świątynie katolickie znajdujące się na terenach będących własnością księcia pszczyńskiego.

W tym czasie panowała zasada cuius regio, eius religio – ustalona w 1555 roku w Augsburgu, gdzie zawarto pokój religijny – w myśl której poszczególni władcy mieli prawo określać religię panującą na ich terytorium. Tak zatem przez pięćdziesiąt lat w Mikołowie nie odprawiano żadnych nabożeństw katolickich. Dopiero w 1630 roku do kościoła św. Wojciecha wrócił proboszcz katolicki, ks. Tomasz Aleksander Czarniecki (brat hetmana Stefana Czarnieckiego), natomiast kościół filialny pw. św. Mikołaja katolicy odzyskali dopiero w roku 1654.

Nie wiadomo, czy pierwszy kościół w Mikołowie poświęcony św. Wojciechowi, wzniesiony w drugiej połowie XIII wieku, był drewniany czy murowany. Pierwszy zapis mówiący o tym, że ową niewielką świątynię zbudowano z kamienia, pochodzi z 1598 roku. Do roku 1861 była ona kościołem parafialnym dla Mikołowa i kilkunastu okolicznych miejscowości.

Potrzeba wybudowania w Mikołowie nowej, dużej świątyni pojawiła się wraz ze wzrostem liczby wiernych zamieszkujących teren owej bardzo rozległej parafii. Już na początku XIX stulecia było wiadomo, że dotychczasowy kościół św. Wojciecha jest stanowczo za mały na potrzeby tak dużej wspólnoty parafialnej, liczącej wówczas prawie 10 tys. wiernych.

Budowę nowej świątyni rozpoczęto w roku 1843. Dnia 1 sierpnia kamień węgielny poświęcił biskup Latusek z Wrocławia. Prace postępowały jednak bardzo powoli ze względu na liczne przeszkody, jakie się pojawiły (zły projekt budowlany, a ponadto powszechne zubożenie społeczeństwa w wyniku klęski głodu, epidemii tyfusu i ruchów społecznych w okresie Wiosny Ludów). Król pruski odmówił pomocy na budowę kościoła. Budowniczych wspomogli jednakże biskup wrocławski i książę pszczyński. W roku 1854 ponownie wstrzymano prace. Tym razem powodem była wadliwa konstrukcja stropu. Po wykonaniu nowego sklepienia i wzmocnieniu filarów, co zajęło siedem lat, ostatecznie zakończono prace budowlane. W sumie trwały one aż osiemnaście lat, a koszt całej inwestycji wyniósł 75 tys. talarów.

Nowy kościół, poświęcony również św. Wojciechowi, konsekrował 25 września 1861 roku wrocławski biskup sufragan Adrian Włodarski. Od tego czasu nowa świątynia pełni funkcję kościoła parafialnego, zaś Stary Kościół jest kościołem filialnym.

Przez ponad sto lat, od wybudowania nowego kościoła aż do lat sześćdziesiątych XX wieku, obie świątynie były pw. św. Wojciecha biskupa i męczennika. Chociaż św. Wojciech patronował Staremu Kościołowi od samego początku (prawie siedem wieków), a w głównym ołtarzu nadal znajduje się jego obraz, to w latach sześćdziesiątych wieku XX do św. Wojciecha dołączono Matkę Bożą Śnieżną i odtąd Stary Kościół nosi dwa wezwania. Mikołowianie zaś czczą Maryję w tym wizerunku, jako Matkę Bożą Mikołowską.

Rozszerzenie wezwania uzasadniano wybudowaniem nowego, dużego kościoła pw. św. Wojciecha oraz wielką czcią, jaką otaczany jest piękny obraz, kopia wizerunku Matki Boskiej Salus Populi Romani, przywiezionego z Rzymu, który znajduje się w bocznym ołtarzu Starego Kościoła.

Prezentowany rys historyczny został zaczerpnięty z albumu wydanego przez parafię: Kościół i parafia świętego Wojciecha w Mikołowie, M. Kubista-Wróbel, M. Rzepka (red.), Mikołów 2007, s. 11-20.