Bazylika mniejsza pod wezwaniem św. Wojciecha w Mikołowie – budowla wybudowana w stylu neoromańskim w latach 1843-1861. We wnętrzu świątyni znajdują się m.in. obrazy Męki Pańskiej pędzla Jana Bochenka z 1868 roku oraz XIX-wieczne witraże z tzw. szkoły krakowskiej.
Odpusty parafialne
W parafii obchodzone są dwa odpusty. Pierwszy w niedzielę po 23 kwietnia (św. Wojciecha). Drugi w starym kościele w pierwszą niedzielę sierpnia (Matki Bożej Śnieżnej).
Historia parafii
Parafia mikołowska była kiedyś bardzo rozległa. W roku 1821 należała jeszcze do diecezji krakowskiej, a później – do wrocławskiej. W 1846 roku ustanowiono dekanat mikołowski, który obejmował 14 miejscowości. Parafia skupiała wówczas jedną czwartą ludności całego powiatu pszczyńskiego.
Pod koniec XIX wieku odnotowano pierwsze próby podziału dużej pod względem liczby ludności, a także bardzo rozległej terenowo parafii św. Wojciecha w Mikołowie. Plany te jednak zaczęto realizować dopiero na początku XX stulecia.
Jeszcze w 1905 roku do parafii św. Wojciecha w Mikołowie należały: Gostyń, Kamionka, Stara Kuźnia, Ligota, Panewniki, Piotrowice, Łaziska Górne, Średnie i Dolne, Piotrowice, Podlesie, Zarzecze, Śmiłowice, Wilkowyje i Wyry. Odrębne parafie w tych miejscowościach powstały dopiero w późniejszych latach XX wieku.
Od 1907 do 1931 roku wyłoniło się 7 nowych parafii, zaś przez następne sześćdziesiąt lat z parafii św. Wojciecha wyodrębniono 11 kolejnych. I tak w ciągu dziewięćdziesięciu lat na terenie Mikołowskiej Parafii – Matki ukształtowało się 18 nowych wspólnot parafialnych.
Pisząc o historii naszej parafii, nie można pominąć duszpasterzy w niej pracujących, a przynajmniej kilku, którzy w szczególny sposób zasłużyli się dla mikołowskiej wspólnoty parafialnej.
Tak zatem w kościele św. Wojciecha w 1898 roku przyjął chrzest ks. Stanisław Kubista (werbista), urodzony w Kostuchnie, pisarz i redaktor czasopism misyjnych, organizator muzeum etnograficznego, więzień obozów koncentracyjnych, obecnie beatyfikowany w grupie 108 męczenników, ofiar II wojny światowej.
W parafii mikołowskiej swoją posługę duszpasterską, jako wikariusz od 1917 do 1922 roku pełnił także ks. dr Emil Szramek, kanclerz, proboszcz, naukowiec, działacz oświatowy i plebiscytowy więzień obozów koncentracyjnych, również beatyfikowany w gronie wspomnianych 108 męczenników.
Obaj błogosławieni zostali upamiętnieni przez namalowanie ich postaci w tympanonie nad głównym wejściem do kościoła.
W przedmowie do monografii ks. Emila Szramka jej autorzy – ks. biskup Herbert Bednorz i ks. Józef Bańka – napisali: „Ks. dr Emil Szramek był człowiekiem wyjątkowej kultury i głębokiej wiedzy. Wielkie swe zdolności rozwijał stale mrówczą pracą w takim stopniu, że wyrósł na osobowość wybitną w skali krajowej w Polsce międzywojennej. Przejdzie do historii Śląska i kleru polskiego, jako badacz historii i kultury, jako kolekcjoner dzieł sztuki, myśliciel, redaktor, duszpasterz, więzień obozów koncentracyjnych i nieustraszony obrońca ludu. Nazwisko jego urasta do symbolu sprawiedliwości. Był bez wątpienia postacią wybitną […]”.
W latach 1922-1934 proboszczem u św. Wojciecha w Mikołowie był ks. prałat Aleksander Skowroński. W liście gratulacyjnym z okazji 40. rocznicy jego święceń kapłańskich ks. biskup Arkadiusz Lisiecki napisał: „Przewielebny i Kochany Ksiądz Prałat odznaczał się od zarania Kapłaństwa Swego w walce o dobro i prawa przyrodzone polskiego ludu śląskiego nieskazitelnością i czystością charakteru, szczerością serca i mimo najtrudniejszych warunków wybitną odwagą cywilną, jako prawdziwy wódz opuszczonego i błądzącego ludu naszego”.
Krótko, bo tylko w latach 1978-1980, proboszczem w naszej parafii był ks. dr Stanisław Szymeczki, kapelan ks. biskupa Stanisława Adamskiego, przez dziesięć lat rektor Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie, późniejszy biskup kielecki, a następnie arcybiskup metropolita białostocki.
Po ks. Szymeckim, na następnych trzydzieści lat, funkcję proboszcza objął ks. kanonik Alfons Janik. W parafii dał się poznać jako bardzo dobry gospodarz i gorliwy duszpasterz. Do największych inicjatyw ks. kanonika należą niewątpliwie całościowe renowacje budynków obydwu kościołów i nadanie głównej świątyni parafii tytułu bazyliki mniejszej.
W 2010 roku proboszczem w Mikołowie został ks. dr Mirosław Godziek. Pomaga mu czterech wikariuszy, penitencjarz i rezydent.
W 2021 roku nowym proboszczem został ks. Grzegorz Borg. Pomaga mu czterech wikariuszy.
Na terenie parafii św. Wojciecha znajdują się: siedem przedszkoli, cztery szkoły podstawowe i jedno liceum ogólnokształcące. Katechezę prowadzi w nich księża, siostry zakonne i świeccy.
Wielu wiernych codziennie uczestniczy we Mszy św. To oni w głównej mierze przyczyniają się do tego, iż życie eucharystyczne w naszej wspólnocie jest bardzo głębokie.
W 1996 roku ówczesny ksiądz proboszcz zwrócił się do Rady Miasta z prośbą o podjęcie uchwały o nadaniu miastu Mikołów patronatu św. Wojciecha. Uroczystość ogłoszenia św. Wojciecha Patronem Mikołowa odbyła się 25 kwietnia 1998 roku z udziałem metropolity katowickiego arcybiskupa Damiana Zimonia.
Wielkie znaczenie historyczne, jak i liczne walory artystyczne, kościoła pw. św. Wojciecha w Mikołowie sprawiły, że dnia 14 marca 2008 r. papież Benedykt XVI wyniósł go do godności bazyliki mniejszej. Tę decyzję ojca świętego wiernym mikołowskim, dnia 31. sierpnia, uroczyście ogłosił Metropolita Katowicki abp Damian Zimoń.